“Chớ phân bì với quân tội lỗi,

cũng đừng ham bè bạn với chúng,

2 vì lòng chúng chỉ nghĩ đến bạo hành

và môi chúng toàn nói lời độc ác.

3 Có khôn ngoan mới dựng được nhà,

có sáng suốt mới biết xây cho vững.

4 Nhờ hiểu biết, phòng ốc mới đầy dư

mọi của cải sang trọng và quý giá.

5 Người khôn ngoan được nên mạnh mẽ,

kẻ hiểu biết làm sức mạnh gia tăng.

6 Khi giao chiến, cần lời chỉ đạo,

muốn thắng trận, cần nhiều cố vấn.

7 Đối với kẻ ngu, đức khôn ngoan cao vời vợi,

nơi cổng thành, nó chẳng dám hé môi.

8 Kẻ mưu tính những chuyện gian tà

sẽ bị gọi là vua bịp bợm.

9 Kẻ ngu si chỉ mưu toan tội lỗi,

quân chế nhạo bị kẻ ghét người khinh.

10 Ngày khốn quẫn mà để mất tinh thần,

sức lực con ắt sẽ bị suy giảm.

11 Hãy giải thoát những người bị đem đi giết,

cứu những ai lảo đảo bước đến pháp trường.

12 Giả như con bảo : "Tôi đâu biết chuyện ấy,"

thì Đấng đo lòng người lại không hiểu hết sao ?

Đấng canh giữ lòng con thấu suốt cả,

Người sẽ thưởng phạt ai nấy theo việc họ làm.

13 Hỡi con, cứ ăn đi, mật ong ngon lắm,

mật ong nguyên chất ngọt ngào trong miệng con.

14 Con nên nhớ : đức khôn ngoan đối với con cũng vậy.

Nếu con gặp được, hẳn sẽ có tương lai,

và niềm hy vọng của con sẽ không tan vỡ.

15 Này kẻ gian, chớ rình rập nhà người công chính,

cũng đừng phá phách nơi họ ở.

16 Vì chính nhân có ngã bảy lần cũng đứng lên được,

còn kẻ ác cứ lảo đảo hoài trong cảnh tai ương.

17 Khi quân thù gục ngã, con đừng lấy làm vui,

lúc nó bị lảo đảo, lòng con chớ reo mừng,

18 kẻo ĐỨC CHÚA trông thấy mà gai mắt

và không nổi giận với nó nữa đâu.

19 Đừng ganh ghét với bọn bất lương,

chớ ghen tương cùng phường gian ác.

20 Vì bọn bất lương chẳng có tương lai,

và ngọn đèn của phường gian ác sẽ tàn lụi.

21 Hỡi con, hãy kính sợ ĐỨC CHÚA và nhà vua,

đừng giao du với những quân nổi loạn.

22 Vì tai hoạ sẽ giáng xuống bất ngờ,

cả hai sẽ tiêu diệt chúng ra sao, nào có ai lường được ?

23 Những câu sau đây cũng là của bậc khôn ngoan :

Xét xử thiên vị là điều không tốt.

24 Ai bảo kẻ gian ác rằng : "Anh vô tội !"

thì sẽ bị các dân nguyền rủa, các nước cười chê.

25 Còn ai răn đe nó, ắt sẽ được mừng vui

và phúc lành sẽ đến trên người đó.

26 Ai trả lời thẳng thắn mới là người bạn thật.

27 Hãy ổn định mọi chuyện bên ngoài

và thu xếp công việc đồng áng,

rồi sau đó mới lo dựng nhà.

28 Đừng vô cớ làm chứng hại bạn bè,

cũng đừng nói ngọt nói ngon mà lừa đảo họ.

29 Con đừng nói : "Hắn đối xử với tôi ra sao, tôi xử lại với hắn như vậy.

Tôi trả báo từng người theo việc họ làm."

30 Tôi đi ngang cánh đồng của người biếng nhác,

qua vườn nho của kẻ ngu si.

31 Và này : chỗ nào cũng um tùm gai góc,

khắp mặt đất phủ đầy cỏ dại,

tường đá bị sụp đổ hoang tàn.

32 Tôi đã nhìn và để tâm suy nghĩ,

tôi đã thấy và rút ra bài học này :

33 Ngủ một chút, chợp mắt một chút,

khoanh tay nằm một chút,

34 là cái nghèo sẽ đến với bạn như tên du thủ du thực,

cảnh bần cùng sẽ đột nhập như người có vũ trang.”

Xem tiếp…

“Khi con ngồi ăn với kẻ có chức quyền,

hãy để ý kỹ người đối diện.

2 Nếu con vốn tham ăn, hãy đặt dao kề cổ.

3 Đừng thèm thuồng cao lương mỹ vị của hắn,

vì đó là thứ đồ ăn phỉnh gạt.

4 Chớ nhọc công thu tích của cải,

và cũng đừng bận tâm đến nó ;

5 mắt con vừa thấy, nó đã chẳng còn,

vì nó mọc cánh bay đi mất,

tựa đại bàng bay tới trời cao.

6 Chớ ăn bánh của quân xấu bụng,

đừng thèm thuồng cao lương mỹ vị của hắn.

7 Vì lòng hắn nghĩ sao, con người hắn như vậy.

Hắn mời con : "Ăn uống đi nào !"

Nhưng đâu phải hắn có lòng với con.

8 Mẩu bánh vừa nuốt vào, con đã phải thổ ra.

Mất công toi bao nhiêu lời tốt đẹp,

9 con đừng nói vào tai đứa dốt,

vì nó sẽ khinh dể lời lẽ khôn ngoan của con.

10 Con chớ chuyển dời đường ranh cũ,

cũng đừng xâm phạm cánh đồng của trẻ mồ côi,

11 vì Đấng cứu chuộc chúng là Đấng hùng mạnh,

chính Người sẽ biện hộ cho chúng chống lại con.

12 Con hãy để tâm đón lấy lời huấn dụ,

và lắng tai nghe điều hiểu biết.

13 Đừng ngại gì khi phải phạt trẻ con,

nếu con đánh nó bằng roi, nó đâu có chết.

14 Lấy roi đánh nó là cứu nó khỏi âm ty.

15 Hỡi con, tâm trí con khôn ngoan

thì lòng dạ thầy cũng vui sướng.

16 Môi miệng con nói những lời chính trực

thì tâm hồn thầy sẽ mừng rỡ hân hoan.

17 Đừng để lòng con phân bì với quân tội lỗi,

nhưng hãy luôn kính sợ ĐỨC CHÚA,

18 vì chắc chắn con có một tương lai

và niềm hy vọng của con sẽ không thành mây khói.

19 Hỡi con, hãy nghe thầy và con sẽ nên khôn,

hãy hướng lòng con theo chính đạo.

20 Đừng nhập bọn với quân chè chén say sưa,

với những kẻ chỉ mê ăn mê nhậu.

21 Bởi vì kẻ say sưa ăn nhậu ắt sẽ phải túng nghèo ;

kẻ mơ màng buồn ngủ sẽ khố rách áo ôm.

22 Hãy lắng nghe cha con, đấng sinh thành ra con,

đừng khinh dể mẹ con khi người già yếu.

23 Chân lý và khôn ngoan, nghiêm huấn và hiểu biết,

con hãy mua lấy chứ đừng bán đi.

24 Thân phụ người công chính sẽ mừng vui,

đấng sinh thành người khôn sẽ hoan hỷ.

25 Ước gì cha mẹ con được hỷ hoan

và người sinh ra con được mừng rỡ.

26 Hỡi con, hãy hết lòng tin tưởng vào thầy

và hãy để mắt noi gương thầy.

27 Vì gái điếm là hố sâu

và phụ nữ ngoại tình là giếng hẹp.

28 Nó khác nào kẻ cướp rình chờ

hòng tăng số những kẻ bất trung trong nhân loại.

29 Ai kêu : "Than ôi !" ? Ai kêu : "Khổ quá !" ?

Ai cứ gây gổ ? Ai phải thở than ?

Ai chịu những vết thương vô lý ?

Ai có đôi mắt đỏ ngầu ?

30 Đó là kẻ nấn ná mãi bên ly rượu,

là người đã nếm đủ thứ rượu ngon.

31 Nhìn rượu làm chi : rượu màu đỏ hồng,

óng ánh trong ly, rồi trôi xuống cổ.

32 Nhưng rốt cuộc, rượu như rắn cắn,

như nọc độc hổ mang.

33 Mắt con sẽ thấy những điều kỳ dị,

lòng con tuôn ra bao chuyện nhảm nhí.

34 Con như người bồng bềnh giữa biển khơi,

lắc lư trên cột buồm.

35 "Bị người đánh, tôi chẳng biết đau,

bị người đập, tôi đâu cảm thấy.

Đến bao giờ mới tỉnh rượu đây

để tôi lại kiếm thêm ly nữa ?"

Xem tiếp…

“Lắm của cải đâu quý bằng danh thơm tiếng tốt,

vàng với bạc nào trọng bằng được mến được thương.

2 Kẻ giàu người nghèo gặp nhau ở điểm này :

cả hai đều được ĐỨC CHÚA tạo dựng.

3 Gặp nguy hiểm, người khôn ẩn mình,

đứa khờ dại lao tới và bị thiệt thân.

4 Giàu sang, vinh dự và sự sống là phần thưởng

ĐỨC CHÚA dành cho kẻ khiêm nhu và kính sợ Người.

5 Đường kẻ quanh co thì có gai, có bẫy,

ai biết giữ mình ắt sẽ tránh xa.

6 Hãy dạy đứa trẻ đi con đường nó phải đi,

để đến tuổi già, nó vẫn không lìa bỏ.

7 Người giàu thì thống trị kẻ nghèo,

người đi vay làm tôi cho chủ nợ.

8 Kẻ gieo tai ác sẽ gặt tai ương,

nó đã tàn phá, ắt sẽ tàn lụi.

9 Người tử tế sẽ được chúc phúc,

vì đã đem cơm bánh cho người nghèo.

10 Đuổi quân nhạo báng đi là hết chuyện đôi co,

cũng chẳng còn tranh chấp với lăng mạ.

11 Ai chuộng lòng thanh khiết và ăn nói dễ thương

sẽ được vua nhận làm bạn hữu.

12 ĐỨC CHÚA để mắt trông nom người hiểu biết,

và phi bác lời lẽ kẻ bất trung.

13 Đứa lười nói : "Có con sư tử ở ngoài kia ;

nếu tôi ra đường, chắc sẽ bị ăn thịt."

14 Miệng người phụ nữ trắc nết ví tựa hố sâu,

kẻ bị ĐỨC CHÚA ruồng bỏ sẽ sa vào đó.

15 Tâm trí trẻ con vốn dại khờ,

lấy roi sửa phạt là giúp nó nên khôn.

16 Bóc lột người nghèo là làm giàu cho họ,

tặng cho kẻ giàu là khiến mình nghèo đi.

17 Con hãy lắng tai nghe lời bậc khôn ngoan,

và chú tâm vào những hiểu biết của thầy.

18 Vì khi con giữ những lời ấy trong tâm khảm

và sẵn sàng nói hết ra ngoài miệng

thì thật là vui thú dường bao !

19 Hôm nay thầy muốn dạy con, cả con nữa,

để con một niềm tin tưởng vào ĐỨC CHÚA.

20 Há thầy đã chẳng viết cho con ba mươi huấn dụ

gồm những lời khuyên răn và hiểu biết đó sao ?

21 Mục đích là để giúp con am tường

những lời chân thật

và trình bày lại cho người đã sai con

sao cho thật trung thành.

22 Đừng bóc lột người nghèo, vì họ đã nghèo sẵn ;

cũng đừng chà đạp người yếu thế nơi cửa công,

23 vì ĐỨC CHÚA sẽ biện hộ cho họ,

và những ai tước đoạt họ, Người sẽ tước mạng sống.

24 Đừng bè bạn với người hay nóng giận,

chớ giao du với kẻ dễ nổi xung,

25 kẻo con lại học đòi lối sống của chúng,

khiến thân con mắc phải bẫy dò.

26 Đừng thuộc hạng người bắt tay giao kèo,

hay hạng người bảo lãnh cho kẻ khác vay mượn,

27 vì nếu con không có gì để trả,

giường con đang nằm, người ta cũng lấy đi.

28 Đường ranh cha ông đã ấn định từ trước,

con đừng có chuyển dời.

29 Con có thấy người giỏi giang khéo léo ?

Người ấy sẽ được vào phục vụ các vua,

chứ không phục vụ hạng tầm thường.”

Xem tiếp…

“Rượu nồng sinh nhạo báng, men say tạo ồn ào,

kẻ nào vướng vào đó, đâu còn là người khôn.

2 Cơn thịnh nộ của vua như tiếng gầm sư tử,

kẻ làm vua nổi giận là làm hại chính mình.

3 Tránh đôi co đem lại vinh dự cho con người,

mọi kẻ ngu đều hay sinh sự.

4 Đầu mùa đông, kẻ lười không lo cày cấy,

đến mùa gặt, nó tìm kiếm cũng uổng công.

5 Ý định lòng người tựa nước sâu thăm thẳm,

người hiểu biết mới kín múc được.

6 Lắm kẻ tự hào mình nhân nghĩa,

nhưng người thành tín, nào ai kiếm cho ra ?

7 Người công chính ăn ở đức độ,

phúc cho đàn con nối dõi tông đường !

8 Đức vua ngự trên ngai xét xử,

đưa mắt sàng lọc mọi xấu xa.

9 Ai dám nói : "Tôi đã giữ lòng mình thanh khiết,

và tôi đã sạch tội rồi !"

10 Cân non cân già, đấu gian đấu dối,

ĐỨC CHÚA ghê tởm cả hai.

11 Qua việc làm, mà người ta biết được

tính hạnh đứa trẻ có trong sáng thẳng ngay.

12 Tai để nghe, mắt để thấy,

ĐỨC CHÚA làm nên cả hai.

13 Đừng mê ngủ kẻo ra nghèo túng,

chong mắt thức, bạn sẽ được cơm bánh no nê.

14 Khi mua thì chê "Đồ ôi, đồ dở !"

lúc đi khỏi, lại tự khen mua được giá hời !

15 Vàng bạc trân châu : nhiều vô kể,

miệng lưỡi thông thái : thật hiếm hoi !

16 Người nào dám bảo lãnh cho kẻ không quen,

phải giữ lấy áo của người đó ;

người nào muốn bảo đảm cho phụ nữ xa lạ,

phải đòi người đó vật thế chân.

17 Bánh phi nghĩa, con người lấy làm ngon,

nhưng sau đó, miệng nó đầy đá sỏi.

18 Lên kế hoạch, hãy dựa vào lời khuyên,

lúc giao tranh, hãy nghe lời cố vấn.

19 Đứa ngồi lê đôi mách tiết lộ điều bí mật,

vậy đừng giao du với kẻ lắm lời.

20 Kẻ nào nguyền rủa mẹ cha,

ngay giữa đêm khuya, đèn nó bị tắt ngúm.

21 Của cải kiếm vội được lúc đầu,

thì về sau sẽ không được chúc phúc.

22 Bạn đừng nói : "Tôi sẽ báo thù !"

Hãy cậy trông ĐỨC CHÚA, Người sẽ cứu bạn.

23 Cân non cân già làm ĐỨC CHÚA ghê tởm,

bàn cân gian dối, nào tốt đẹp chi !

24 ĐỨC CHÚA dẫn dắt từng bước chân con người,

nẻo đời mình, phàm nhân sao hiểu hết.

25 Nguy hiểm thay, khi vội vàng khấn dâng của cải,

rồi sau đó lại tiếc nuối nghĩ suy.

26 Vị minh quân sàng lọc lũ gian tà,

cho bánh xe cán lên bọn chúng.

27 Tinh thần là đèn sáng ĐỨC CHÚA ban cho con người,

dò xét mọi ngõ ngách tâm can.

28 Nhân nghĩa và tín thành gìn giữ đức vua,

nhờ nhân ái, ngai vàng người bền vững.

29 Sức mạnh là niềm tự hào của giới thanh niên,

mái đầu bạc là vinh dự của hàng bô lão.

30 Vết thương nhức nhối tẩy sạch điều gian ác,

và roi vọt thấu đến tận cõi lòng.”

Xem tiếp…

“Thà nghèo túng mà sống vẹn toàn,

còn hơn điêu ngoa mà ngu ngốc.

2 Nhiệt tình mà thiếu suy xét nào có ích chi,

bước vội vàng ắt có khi lầm lỡ.

3 Kẻ ngu dại làm hại đời mình,

nhưng lòng nó lại căm ĐỨC CHÚA.

4 Người lắm của được thêm nhiều bạn,

còn kẻ nghèo bị bạn hữu lánh xa.

5 Kẻ làm chứng gian không thoát khỏi hình phạt,

người nói năng dối trá sẽ chẳng được yên hàn.

6 Lắm kẻ tâng bốc người hào phóng,

ai cũng làm bạn với kẻ cho quà.

7 Kẻ nghèo túng bị mọi anh em khinh rẻ,

bạn hữu lại càng lánh xa !

Mong được đôi lời, cũng chẳng có.

8 Ai có óc hiểu biết thì yêu bản thân mình,

ai giữ được sáng suốt thì tìm ra hạnh phúc.

9 Kẻ làm chứng gian không thoát khỏi hình phạt,

người nói năng dối trá sẽ phải mạng vong.

10 Người ngu không hợp với nếp sống phong lưu,

người nô lệ càng không thể điều khiển hàng thủ lãnh.

11 Hiểu biết làm con người chậm giận,

bỏ qua lời xúc phạm khiến con người được tôn vinh.

12 Cơn giận của vua như tiếng gầm sư tử,

ân lộc vua ban tựa mưa móc trên cỏ xanh.

13 Con ngu là mối hoạ cho cha,

vợ lắm điều như mái nhà dột.

14 Cửa nhà, tài sản là gia nghiệp của cha ông,

còn người vợ khôn ngoan là do ĐỨC CHÚA.

15 Thói lười biếng làm con người ngủ mê,

kẻ biếng nhác sẽ phải nhịn đói.

16 Tuân giữ lệnh truyền là giữ được mạng sống,

khinh thường đường lối Chúa ắt phải mạng vong.

17 Thương xót kẻ khó nghèo là cho ĐỨC CHÚA vay mượn,

Người sẽ đáp trả xứng việc đã làm.

18 Hãy sửa phạt con cái bao lâu còn hy vọng,

nhưng đừng nóng nảy khiến nó phải chết.

19 Người giận dữ hung hăng sẽ phải nộp phạt,

nếu cứu nó, bạn chỉ làm tăng sự ác mà thôi.

20 Hãy lắng nghe lời khuyên, đón nhận lời nghiêm huấn,

để sau này bạn được nên khôn.

21 Lòng con người ấp ủ bao dự tính,

duy kế hoạch của ĐỨC CHÚA mới trường tồn.

22 Con người ao ước lòng nhân nghĩa,

thà là kẻ nghèo khó còn hơn là đứa dối gian.

23 Lòng kính sợ ĐỨC CHÚA đem lại sự sống,

cho người ta ăn no ngủ kỹ, thoát khỏi mọi tai ương.

24 Đứa lười biếng thò tay vào đĩa,

nhưng chẳng buồn đưa thức ăn lên miệng.

25 Hãy đánh người ưa chế giễu,

ắt kẻ ngây thơ sẽ nên lanh lợi ;

hãy quở mắng người khôn,

người ấy sẽ thêm hiểu biết.

26 Kẻ bạc đãi cha và xua đuổi mẹ,

là đứa con đốn mạt, nhuốc nhơ.

27 Này con, nếu thôi không nghe lời nghiêm huấn,

con sẽ lạc xa những lời lẽ khôn ngoan.

28 Kẻ làm chứng gian nhạo cười công lý,

miệng ác nhân ngốn ngấu chuyện gian tà.

29 Án phạt dành sẵn cho kẻ ưa chế giễu,

và đòn vọt kề lưng đứa ngu si.”

Xem tiếp…